-19 Μάη : ημέρα μνήμης και θύμησης του Ποντιακού Ελληνισμού-

Ποντιακά : 1-Πόντος ο μυθικός- Η γη όντας εχτίουτον με χώμαν και λιθάρια, ο Πόντον εστολίουτον με άθα και χορτάρια. Ο Πόντον ο σημερ’νόν Κολχίδα τ’Ιλιάδας, ήνταν κια λέν’ τον αυριζ’νόν θα σκουτουλίζ’ Ελλάδαν. Σου Άρη σο κεπίν απέσ’ εσέγκαν έναν τέρας, για να ωράζ α’σ’ούλτς τοι ξέντς " Χρυσόμαλλον το δέρας " Οι Αμαζόνες έζηναν σην νήσον Αρητιάδαν, τ’αγούρτς νικούν ση δύναμην γυναίκς σην εμορφάδαν. 2-Πόντος ο ιστορικός                             Τα παραμύθια έφυγαν έρθαν τα ιστορίας τη Γιάσονα τα έργατα τη Ξενοφών δουλείας. Τη Ξενοφών οι Μύριοι σον Πόντον ράστα ευρέθαν, νερόν φαείν’ και το ψωμίν ση στράταν ετελέθαν. Όλ’ οι χωρέτ’ ερούξανε και κουβαλούν φαεία, να τρών’κι’απονεγκάσκουνταν τ’Ελλάδας τα παιδία. Είδαν την μαυροθάλασσαν σαίρουνταν και δακρύζ’νε, "θάλαττα-θάλαττα" ατείν’ σκαλώνε να τσαίζ’νε. Τη  Ξενοφών οι Μύριοι ση Ζύγαναν ευρέθαν, την Τραπεζούνταν είδανε εκατηφόρτσαν και έρθαν. Σο εφτακόσα πενήντα έξ’ προτού α’σον Χριστόν, η Τραπεζούντα εχτίουτον σ’εκείνο τον καιρόν. Ποντιακόν η καλατζή τα λόγια’θε γλυκέα, λέξεις παλαιά – Ομηρικά τ’εμέτερα τ’αρχαία. 3-Βασίλειο του Πόντου-         -Οι Μιθριδάτες- Σον Πόντον το βασιλοσκάμν’ οι Μιθριδάντ’ εχτέθαν ατέτια και διοίκησην σοι Πόντιους εφέκαν Οι Μιθριδάντ’ εκράτεσαν δακόσια καί, χρονίας, την χώραν, επροστάτεψαν, α’σά τυραννισίας. 4-Ρωμαιοκρατία και Βυζάντιο- Προτού γεννίετ’ο Χριστόν ο Πόντον εσκλαβώθεν, ο Πομπήιον ο Βενετόν τον βίον εκαρπώθεν. Α’σού Χριστού και υστερ’νά ξαν’ αρχινούν δουλείαν, σην Τραπεζούνταν έχτισαν τρανόν Ακαδημίαν. Σκολεία χτίζ’νε οι δασκάλ’ ποπάδες εγκλησίας, εξέρ’ναν πως μόνον ατά φέρ’νε τ’ελευτερίας. 5-Ο Γαβράς και οι Ακρίτες Με τοι Ακρίτας σο βουνόν γράφ’νε την ιστορίαν, παντού εποίκανε γνωστόν ντό έν’ ελευτερία. Σα σίλια ενενηνταοχτώ Σκοτών’νε τον Γαβράν, την ψ’ήν τ’Ακρίτα επέρανε τη χώρας την χαράν. 6-Αυτοκρατορία τηςΤραπεζούντας-     -οι Κομνηνοί- Παλαιά χρονίας έφυγαν έρθαν οι Κομνηνοί τ’Ακρίτα η συνέχεια ένταν οι Αετοί. Σην Τραπεζούνταν έσκωσαν οι Κομνηνοί Σημαίαν, δακόσια χρόνια έτονε τοι Αετών φωλέα. Σίλια δακόσα τέσσερα ’στερνά α’σόν Χριστόν, εγέντον η ’κοδέσπενα Ατέ τοι Κομνηνών. Δακόσα χρόνια επέταναν ’ψηλά οι Αετοί, έναν δεκαπενταύγουστον ερούξαν κά, ση γήν. 7-Οθωμανοκρατία- Την Πόλ’ οντας επέρνανε Κοτύωρα, Σαμψούνταν οι ξέν’ σεΐρ ετέρνανε ανθρώπ’ πως μασαιρούνταν. Οχτώ χρονίας υστερ’νά τον Τούρκον πολεμούνε’ οχτώ χρονίας σα ρασιά οι Πόντιοι θα ζούνε. Οχτώ χρονίας σα ρασιά σκοτούνταν ένας – ένας έναν βούραν βοήθειαν ’κ’εδώκεν’ατς κανένας. Με την βοήθειαν αλονών Τούρκ’ κλέφτ’νε τον Πόντον και τα μασαίρια ολονών εμάτωσαν τον τόπον . Έναν πρωί εβρόντεσεν η Τραπεζούντα "επάρθεν" εβζύεν και ετελείωσεν η Ρωμανία "εχάθεν". Εκούρσεψαν χρυσά σταυρά κι’αργυρά μαστραπάδες εσέβανε σα ιερά εφούρξαν τοι ποπάδες. Επάτεσαν τα εγκλησιάς εικόνας εμαγάρτσαν, τα πόρτας εκαράκωσαν και τ’ανοιγάρια εχάσαν. Οντας τερείς ολόερα όλια είναι ρουγμένα τ’ειρήνης σπόρον έθαψαν αφκά σά χαλαμένα. Ο Πόντον ο ιστορικόν τη Στράβωνα η πατρίδα ατέ η εγάπ’τη Ξενοφών εσπάλτσεν την σελίδαν. 8-Αναδημιουργία- Παλαιά χρονίας έφυγαν έρχουν άλλα χρονίας οι Πόντιοι ερχίνεσαν ξάν’ χτίζ’νε πολιτείας. Εφτά χωρία κοντινά ευτάνε πολιτείαν,  Σάντα λέν’ την ’κοδέσποιναν κι’όλον την γειτονίαν. Εφτά ποπάδες λουτρουγούν εφτά δασκάλ’ μαθίζ’νε την πίστεν και τα γράμματα άμον μαστόρ’ θα χτίζ’νε. Η έμορφος η Λιβερά γομάτον ιστορίαν εκεί ο κόσμον υψηλά έχ’νε την Παναΐαν. Σινώπη μουν, προτόχτιστον και πρωταγαπημέντσα, τον Διογέν’ εγέννεσες εσύ η προκομέντσα. Η Τραπεζούντα η κυρά ελεύτερος γιά σκλάβα με το κιφάλ’ν’ατς υψηλά αφέντρα έτον πάντα. Παντέμορφος Γαλλίανα με τα νερά σ’ τα κρύα, άμον ζινίσια ολόερα σ’ δεκαοχτώ χωρία. Πάφραληδες έχ’νε σην ψ’ήν Χριστόν και Παναΐαν, εθέκαν κά, την καλατζήν και εκράτεσαν θρησκείαν. 9-Νεότουρκοι…γενοκτονία- Καλά εζήν’ναν τ’εμετέρ’ με τοι τουρκάντς εντάμαν, έρθαν άμα Νεότουρκοι και έσπεραν το κλάμαν. . Στερ’νά α’σόν πρώτον πόλεμον ατείν θα γουτουρεύ’νε, ερούξαν οι Νεότουρκοι τον κόσμον να τουρτεύ’νε. Μαύρα ημέρας έρθανε δύσκολα θα περάνε, τ’εμέτερον οι Πόντιοι υπομονήν εφτάνε. Εποίκανε σεφερπερλίκ’ σε όλον την Ασίαν, τοι Πόντιους π’εμάζεψαν έστειλαν εξορίαν. Ατείν οπίσ’ π’επέμνανε άσκεμα θα περάν’νε γερόντ’, παιδία και γυναίκ’ το νούν’ατουν θα χάν’νε. Χωρία ερούξανε σ’ορμάν’ ψήα να γουρταρεύ’νε, οι τσέτες τοι τοπάλ Οσμάν Ρωμαί’οις κουβαλαεύ’νε. Σπάζ’νε μανάδες και μωρά, κορτζόπα’μουν πι-άνε, δασκάλτς,ποπάδες,προύχοντας, τερούνε να κρεμάν’νε. Οι Πόντιοι ντο έσυραν Θεέ μ’! ατά τα χρόνια, νέ το χαρτίν, νέ το μελάν’ εφτάν’ να γράφκουν όλια. 10-Το επος των Ποντίων-          -τα αντάρτικα- Χρόνια έρθαν και ’δέβανε ξαν’ έρθαν νέα χρόνια, οι παλαιοί ντο έσυραν ξαν’ σύρνατα τ’εγγόνια. Ο Πόντον ο ηρωϊκόν τη Φίλωνα η πατρίδα, με τον Ευκλείδην σο βουνόν ανοί’ άλλο σελίδαν. Όλια τα παλληκάρια μουν εξέβαν σα ρασία, για να γλυτών’νε α’σοί Τούρκ’ς τη κόσμονος τα ψήα. Τoυσέκ’ εποίκανε την γήν τσαρτσάφια τα χορτάρια, τον ουρανόν είχαν γεργάν’ και μαξιλάρ’ λιθάρια. Με όπλα σύρ’νε το μολύβ’ δι-ώχ’νε τσαντερμάδες, και με τη λύρας το τοξάρ’ λαρών’νε  ψ’ής γεράδες. Σην Πάφραν ˝ο Αντών’πασάς˝, ˝ Ιστύλτς˝ έν’ σην Σαμψούνταν, ˝Βασίλ’αγάς˝ καλά ωράζ’, Κάβ’ζαν και Μερζιφούνταν. Σην Έρπααν˝κοτσά Αναστά σ’˝, ˝Παντέλ’αγάς˝ ση Δύσην, σην Αμισόν ˝Βασίλ’ ουστά˝ παλεύ’νε όλ’ με πίστην. Tη Πελαΐας τ’όνεμαν ο Τούρκον εφοέθεν, η αμαζόνα Πόντια καμμίαν ’κ’ενικέθεν. Σ’έναν κλαδόπον κελαηδεί "τ’αηδόν’ α’σήν Ανατολήν" άμα,  Σταυρίτα έναν πρωΐ επέραν τη πουλί την ψ’ήν ! Με το χαρτίν και το κοντίλ’ Τραντέλλενα Eυπατρίδη, ετίμεσες έναν λαόν Νίκο Καπετανίδη. Εντάμαν επολέμεσαν για την ελευτερίαν, εξέρναν πως χωρίς ατέν’ θα ζούν’ σην τυραννίαν. Πολλά σελίδας θέλομε "Τραντέλλενας" να γράφ’νε και τα γραμμία σα γραφάς ολόχρυσα ν’αστράφ’νε. Τιμέσ’τεν τον "Τραν’έλλεναν" σιλoβασανισμένον, δοξάσ’τεν τον "Τραντ’έλλεναν" μ’άθα στεφανωμένον. 11-Φωλιές πατριωτικές- Σούρμενα, Ούνια, Γεμουρά, Σαμψούντα – Κερασούντα, φωλέας πατριωτικά ίλλιαμ’ η Τραπεζούντα. Τρίπολη, Πλάτανα, Γαβρά, Ορντού, Κρώμνη και Σάντα Τόνια, Σταυρίν και Γουμερά σο νούμουν είναι πάντα. Αδέρφια κρυφοχριστιανοί εκράτεσετεν την πίστην εγνώριμα τα έργατα σ’Ανατολήν και Δύσην. 12-Ο ξένος παράγοντας- Παλαιά χρονίας έφυγαν καινούρχα γιανασεύ’νε οι παλαιοί ντο έλεγαν σα τωρισ’νά ιγεύ’νε. Μονάχος άμα ταλασεύ’ς μ’έναν φορτίον χώραν όσον και δύναμην να έ’εις θα θέκν’εσε σο χώμαν. Την Κρώμ’ οντας επαίρνανε Ορντού και Τραπεζούνταν οι ξέν’ σεΐρ ετέρνανε ανθρώπ’ πως ξεριζούνταν. Τον Πόντον α’σού έκλεψαν τοι Πόντιους ’κί θέλ’νε, διώχνε Ατείντς π’ογράσεψαν τον βίον’ατουν παίρ’νε. Βοήθειαν δίνε σοί Τουρκάντς με κι’άλτς η Γερμανία,  να μη ξαμών’ την μούσταν’ατ ο Τσάρον σήν Τουρκίαν. ’Απρίλ’ και σό Δεκαεφτά Ρουσάντ’ πατούν’ σον Πόντον, οι Πόντιοι επίστεψαν θα ησυχάζ’ ο τόπον. Εγέντον επανάσταση σό ρούσικον σον τόπον τ’αΐκον η κατάσταση καλόν ’κ’έν για τον Πόντον. Οντας έξαν οι Πόντιοι ο Τσάρον εσκοτώθεν, το νέον άμον τ’άψιμον σον Πόντον εγομώθεν. Σον Πόντον έρθανε Ρουσάντ και μπολσεβίκ’ θα φέβ’νε, όλον χαράν είν’ οι Τουρκάντ τον Πόντον ξάν’ θα παίρ’νε. Παλαιά χρονίας έφυγαν καινούρχα έρθαν χρόνια οι παλαιοί ντο έσυραν ξάν’ σύρνατα τ’εγγόνια Ο Χρύσανθον που εγροικά Τη ανθρωπί’ τον πόνον, Τερεί κρυφά και γνωστικά Να κουρταρεύ’ τον κόσμον. Ο πόλεμον ! Ο πόλεμον ! άς έν’ αφορισμένος, τ’ειρήνης πάντα ο καιρόν να έν’ ευλο(γ)ημένος. Μωρά οντας ορφάνευαν και εσέρευαν νυφάδες, παράδες εκαζάνευαν οι ξέν’ οι μασκαράδες. 13-Γενοκτονίας …συνέχεια- Εταουτεύταν τ’εμετέρ’ επέραν τα ρασία, α’σόν εχτρόν κυνηγημέν’ άμον Θεού πουλία. Τα χτήνια κράζ’νε σό μαντρίν γουρνούνταν τα σκυλλία, μαύρον σκοτία εσάρεψεν Ρωμαί-ϊ-κα χωρία. Ν’αϊλί σ’εμάς και βάϊ εμάς ο κόσμον πέρ’ την στράταν, μανάδες κλέφτ’ ο θάνατον μωρόπα σίτα εκράτ’ναν. Τα δάκρα έντανε ποτάμ’ α’σό πολλά το κλάμαν, οντας εβύζαναν μωρά αποθαμέντσαν μάναν. Τα στράτας παίρ’νε τα μωρά ’κ’εξέρ’νε πού θα πάνε, οντας ευρέθαν μαναχά την στράταν’ατουν χάνε. Οι τσέτες τη τοπάλ Οσμάν αρπάζ’νε τα μωρόπα, τα "ελληνόπα" έντανε γενίτσαροι "τουρκόπα". 13-Η Παναγία Σουμελά- Η Παναΐα Σουμελά α’σά ψηλά ετέρ’νεν ατά ντο γίνταν χαμελά η ψ’ή ατς ξάϊ ’κ’εθέλ’νεν. Η Τραπεζούντα σίτα κλαίει κλαινίζ’ όλον τον τόπον η Παναΐα μοιρολογά και σείεται ο Πόντον. Τη Παναΐας Σουμελάς τ’ομμάτια εδακρύαν, Ματσούκα μ’ άλλο μη γελάς σα χώματα σ’ εξύαν. Τσιμένια εξεράθανε ποτάμια ετσουρώθαν, τα γούμια όλια εχάθανε λιθάρια εγομώθαν. Τη Πόντιου τα βάσανα καμμίαν ’κί τελείνταν, άμα αρχινά να ιστορίζ’ ημέρας ’κί κανείνταν. Θέε μ’ δόσ’μας την δύναμην το νούν’εμουν μη χάνωμε και τ’εμετέρ’ ντο έσυραν καμμίαν μ’ανασπάλλωμε. 15-Ο ξεριζωμός- Την πατρίδαν’ατ που χάν’ έσ αγιάτρεφτον γεράν, καίεται, μανίεται, κ’ή καρδία τ’ λύεται. Τ’ημ’σόν η χώρα σά δεξά επέραν τα ρασία, τ’άλλο τ’ημ’σόν πά, σά ζεβρά θα πάνε ση Ρουσίαν. Ρασία επορπάτεσαν, θάλασσας πά, εδέβαν, κρίμαν! Ατείν π’ογράσεψαν τον τόπον επεδέβαν. Σ’ανατολάς που έφυγαν π’εποίαν ση Ρουσίαν άλλα ατόσα έσυραν σο σέρτ’ σην εξουσίαν. Με κλάμαν δάκρα στεναγμούς, λόγια μοιρολογίας, εγόμωσαν’νε  τ’εμετέρ’ τα στράτας τη Ρουσίας. Εμάζεψαν τοί Έλληνες και έστειλαν εξορίαν, είπαν’ατς "παραθέρισην" θα πάν’ σή Σιβηρίαν. Παρ’όλα’τουν τα βάσανα Ατείν ξάν’ ογρασεύ’νε με θέϊατρα και γράμματα δασκεύ’νε – μασχαρεύ’νε. Κρατούνε πίστ’ και καλατζήν ποντιακά ατέτια, σά παρακάθια με ρακίν γουρεύ’νε μουχαπέτια. Ση Δύσεν πα, ντο έφυγαν και έρθανε σην Ελλάδαν ατείν ολίγα κ’έσυραν να ζούν με τ’άλλτς εντάμαν. Ατείντς σόν Πόντον είχαν’ατς τρανούς νοικοκοιραίους και σην Ελλάδαν π’έρθανε έχ’νατς για τελευταίους. Άμα ! ούτε ένας Πόντιος ’κ’εγέντον γυρευός, με την δουλείαν και τ’αχούλ’ ξάν’ γίνεται τρανός. Έναν περήφανον μιλέτ’ που αγαπά δουλείαν τον "γυρευόν π’έρθεν απ’έξ" ’κ’εφτάγνε ατείν καμμίαν. Ο ένας χτίζ’ , άλλος τζαπίζ’, κι’ό τρίτον σό σκολείον όλ’έδειξαν πόσον αξίζ’ " Πόντου το μεγαλείον ". Οι Τούρκ’ ατείντς ’κ’εφέκαν’ατς τον βίον για να φέρ’νε με όπλα εκουβαλάεψαν την ψήν’ατουν να παίρ’νε. Εσέγκαν σήν ποχτσάν’ατουν νερόπον και φαόπα βούκαν – βούκαν εφάϊσανε σην πείναν τα μωρόπα. Έγκανε με τα σιέρα τουν καντήλας και εικόνας, βιβλία και κειμήλι-α που ζούνε σά αιώνας. Σην ψ’ήν όλ’ εκουβάλεσαν πατρίδαν και θρησκείαν, σ’αχούλια’τουν εκράτεσαν σοφίαν κ’ιστορίαν. 16-Οι σύμμαχοί μας- Ο Πόντιον ομάζ’ αετόν π’εχάσεν τα λιμέρα τ’ σίτα εγροικά πως παίζ’ν’ατον καίουνταν τα τσιγέρα τ’. Ατείν που παίζ’νε άσκεμα είναι οι σύμμαχοί ’μουν εντάμαν σό ταλάσεμαν σά πόνια μονασοί ’μουν. Εντάμαν τρώμε πίνωμε τρανά είν’ τα φιλίας, και με γειτόντς τακεύνε’μας τη δαβολή δουλείας. 17-Η Ελληνο-Τουρκική φιλία- Ακούστεν όλ’ απάν’ ση γήν για τον ξεριζωμένον λόγια π’εβγαίν’νε α’σήν ψ’ήν λαόν χαροκαμένον. Οι Τούρκ’ εμάς εποίκανε με γεραλίν καρδίαν, σαγλάμ’ μέρος ’κ’εφήκανε να χτίζομε φιλίαν. Παρ’ όλια ατά ο Έλληνας με το καλόν το ψόπον ατός το γιάν’ατ’ συνορθάζ’ ευτάει σόν Τούρκον τόπον. Άμα ! πρέπ’ να εξέρωμε και όλ’ πρέπ’ να εξέρ’νε. " Πουλία τη σειμωγκονί’ την άνοιξην ’κί φέρ’νε " Μαθέστεν όλ’ , ντ’εποίκανε ατων(ών)  οι πατεράδες,  ερήμαξαν τοι Πόντιους  άμαχους, γέρτς, νυφάδες. Ας χάνε απο πάν’ατουν ατό την αμαρτίαν για να ευτάμε υστερ’νά πραματικόν φιλίαν. Από το βιβλίο μου :  Ο Πόντον ο μοναχογιόν       Copyright© 2004

Ερμηνεία : Η γη όταν κτιζότανε με πέτρες και με χώμα ο Πόντος στολιζότανε με λουλουδένιο στρώμα. Τον Πόντο το σημερινό Κολχίδα στην Ιλιάδα, όπως κι’αν λέν’ τον αυριανό θα ευωδιάζει Ελλάδα. Μέσα στον κήπο του Άρεως έβαλαν ένα τέρας, να προστατέψει απ’την κλεψιά " Χρυσόμαλλο το δέρας ". Οι Αμαζόνες  ζούσανε στη νήσο Αρητιάδα, νικούσαν νιούς στη δύναμη τις νιές στην ομορφάδα. Μύθοι ωραίοι πέρασαν ήρθε  ιστορία, έργα του Ιάσονα έγιναν του Ξενοφώντα πορεία. Του Ξενοφώντα οι Μύριοι στον Πόντο μας βρεθήκαν νερό φαί και το ψωμί στο δρόμο στερηθήκαν. Οι Πόντιοι τότε κουβαλούν φαΐ με γρηγοράδα, να  φάνε να ξεκουραστούν παιδιά απ’την Ελλάδα. Τη θάλασσα σαν είδανε Δακρύζοντας κραυγάζουν, "θάλαττα-θάλαττα" αυτοί αρχίζουν να φωνάζουν. Του Ξενοφώντα οι Μύριοι στη Ζύγανα βρεθήκαν, την Τραπεζούντα είδανε κι αμέσως κατεβήκαν. Στο επτακόσια πενήντα έξι πριν από τον Χριστό η Τραπεζούντα  χτίζονταν σ’εκείνο τον καιρό. Η γλώσσα η ποντιακή είναι γλυκιά ωραία, λέξεις παλιές ομηρικές Ελληνικά αρχαία. Στον Πόντο το βασίλειο τους οι Μιθριδάτες στήσαν, έθιμα και διοίκηση στους Πόντιους τ’αφήσαν. Δυόμισι αιώνες κράτησαν τον Πόντο οι Μιθριδάτες, τον κόσμο μας, προστάτεψαν, κι’ας ήτανε Σατράπες. Πριν ο Χριστός μας γεννηθεί ο Πόντος μας σκλαβώθηκε, Πομπήιος ο Βενετός   το βιός μας, τον καρπώθηκε. Απ’τον Χριστό και ύστερα δουλειά πάλι αρχίζουν στην Τραπεζούντα οι Πόντιοι Ακαδημία κτίζουν. Οι Δάσκαλοι κτίζουν σχολειά παπάδες εκκλησία, γνωρίζοντας πως μόνον αυτά φέρνουν ελευθερία. Με τους Ακρίτες στο βουνό γράφουνε ιστορία στον κόσμο κάνανε γνωστό τι είναι ελευθερία. Στα χίλια ενενήντα οκτώ σκότωσαν τον Γαβρά, πήραν του Ακρίτα την ψυχή του κόσμου τη χαρά. Χρόνια παλιά σαν πέρασαν ήρθαν οι Κομνηνοί, των Ακριτών συνέχεια γίναν οι Αετοί. Στην Τραπεζούντα υψώθηκε σημαία Κομνηνών δύο αιώνες ήτανε φωλιά των Αετών. Χίλια διακόσια τέσσερα μετά απ’ τον Χριστό έγινε η πρωτεύουσα αυτή των Κομνηνών. Διακόσια χρόνια πέταγαν ψηλά οι Αετοί ένα δεκαπενταύγουστο γκρεμίστηκαν στη γη. Την ΠΟΛΗ όταν αλώνανε Κοτύωρα – Αμισό οι ξένοι καμαρώνανε Ελλήνων σφαγιασμό. Οκτώ  χρόνια απανωτά τον Τούρκο πολεμούνε οκτώ χρόνια μεσ’ στα βουνά οι  Πόντιοι θα ζούνε. Οκτώ Χρόνια, μέσ’ στα βουνά σκοτώνονται ένας-ένας, λίγη βοήθεια σ’αυτούς δεν έδωσε κανένας. Με την βοήθεια αλονών Τούρκοι  κλέβουν τον Πόντο, και τα μαχαίρια ολονών ματώσανε τον τόπο. Ένα πρωί βρόντησε η Τραπεζούντα "πάρθεν" έσβησε και τελείωσε η Ρωμανία "χάθεν". Κλέψανε δισκοπότηρα σταυρούς μαλαματένιους και ’μπρός στον Παντοκράτορα σφάξαν ιερωμένους. Μέσα εκεί στις εκκλησιές εικόνες μας λερώσαν, πετάξαν όλα τα κλειδιά τις πόρτες σαν κλειδώσαν. Ολόγυρα όταν κοιτάς τα πάντα γκρεμισμένα, ειρήνης σπόρο έθαψαν κάτω στα χαλασμένα. Ο Πόντος ο ιστορικός του Στράβωνα πατρίδα η αγάπη αυτή του Ξενοφών έκλεισε μια σελίδα. Χρόνια παλιά σαν έφυγαν μείναν οι προσδοκίες, οι Πόντιοι ξανάρχισαν να κτίζουν πολιτείες. Επτά χωριά τα κοντινά κάνουνε πολιτεία, Σάντα την ονομάσανε αυτή  την κομητεία. Επτά παπάδες λειτουργούν δάσκαλοι δασκαλεύουν, την πίστη και τα γράμματα όμορφα μαστορεύουν. Η όμορφη η Λιβερά γεμάτη ιστορία εκεί ο κόσμος υψηλά έχουν την Παναγία. Σινώπη μας πρωτόχτιστη πρώτη αγαπημένη, τον Διογένη γέννησες εσύ η προκομμένη. Η Τραπεζούντα η κυρά ελεύθερη για σκλάβα με το κεφάλι της ψηλά αφέντρα ήταν πάντα. Πανέμορφη Γαλλίανα με τα νερά τα κρύα, σαν χάντρες δεκαοκτώ χωριά όλο δημιουργία. Παφραίοι έχουν στην ψυχή Χριστό και  Παναγία, τους στέρησαν την Ποντιακή κράτησαν όμως θρησκεία. Καλά ζούσαν οι Πόντιοι  με τους Τούρκους αντάμα, ήρθαν όμως Νεότουρκοι και σπείρανε το κλάμα. Μετά απ’τον πρώτο πόλεμο άρχισαν να λυσσάζουν, χωρίς αιτία οι Νεότουρκοι τον κόσμο μας πειράζουν. Μαύρες ημέρες ήρθανε και δύσκολα διαβαίνουν, καρτερικά οι Πόντιοι όλα τα υπομένουν. Έκαναν επιστράτευση οι Τούρκοι στην Ασία, τους Πόντιους για εξόντωση τους στείλαν εξορία. Αυτοί πίσω που μείνανε άσχημα θα περάσουν, γέροι και γυναικόπαιδα το νου τους θα το χάσουν. Ο κόσμος βγήκε στα βουνά ψυχές για να γλυτώσουν, οι  τσέτες του τοπάλ Οσμάν ψάχνουν να τους σκοτώσουν. Σφάζουν μανάδες και μωρά κορίτσια θα βιάσουν, παπα-δασκάλους, προύχοντες ψάχνουν για να κρεμάσουν. Οι Πόντιοι αυτά που τράβηξαν Θεέ’ μου ! αυτά τα χρόνια δε φθάνει μελάνι και χαρτί για να γραφούνε όλα. Χρόνια παλιά σαν πέρασαν και ήρθαν νέα χρόνια αυτά οι παλιοί που τράβηξαν ξανατραβούν τα εγγόνια. Ο Πόντος ο ηρωικός του Φίλωνα η πατρίδα με τον Ευκλείδη στο βουνό ανοίγει άλλη σελίδα. Όλα τα παλληκάρια μας πιάσαν βουνοκορφές, να σώσουνε απ’το θεριό του κόσμου τις ψυχές. Για στρώμα είχανε τη γη σεντόνια τα χορτάρια, για πάπλωμα τον ουρανό πέτρες για μαξιλάρια. Με όπλα ρίχνουν τη φωτιά και Τούρκους απωθούνε,   και με της λύρας τη λαλιά  ψυχές θα γιατρευτούνε. Στην Πάφρα ο "Αντών’πασάς" "Ιστύλ’τς" εις την Σαμψούντα, "Βασίλ’αγάς" φυλάει καλά Κάβζα και Μερζιφούντα. Στην Ερπαα ο "Κοτσά Αναστάσ’" "Παντέλ’αγάς" στη Δύση στην Αμισό "Βασίλ’ουστά" παλεύουνε με πίστη. Της Πελαγίας το όνομα ο Τούρκος το φοβήθηκε η αμαζόνα Πόντια ποτέ της δε νικήθηκε. Σ’ένα κλαδάκι κελαηδεί "τ’αηδόνι απ’την Ανατολή" μα του Σεπτέμβρη ένα πρωί του στέρησανε τη ζωή Με το χαρτί και το στυλό "Τραντέλλενα " ευπατρίδη τίμησες ένα λαό Νίκο Καπετανίδη. Όλοι μαζί πολέμησαν για την ελευθερία γνωρίζαν πως χωρίς αυτήν  θα ζούν στην τυραννία. Πολλές σελίδες θέλουμε "Τραντέλλενους" να γράφουν και οι γραμμές μεσ’ στις γραφές ολόχρυσες  ν’αστράφτουν. Τιμήστε τον "Τραν’έλλενα" χιλιοβασανισμένο, δοξάστε τον "Τραντ’έλλενα" δαφνοστεφανομένο. Σούρμενα, Ούνια, Γεμουρά Σαμψούντα – Κερασούντα, φωλιές πατριωτικές προ πάντων η Τραπεζούντα. Τρίπολη, Πλάτανα, Γαβρά, Ορντού, Κρώμνη και Σάντα  Τόνια Σταυρίν και Γουμερά στο νού μας θά’ναι πάντα. Αδέλφια κρυφοχριστιανοί κρατήσατε την πίστη, η προσφορά σας ξακουστή σ’Ανατολή και Δύση. Χρόνια παλιά σαν πέρασαν καινούργια πλησιάζουν, άκου οι παλιοί τι έλεγαν που σήμερα ταιριάζουν. Όταν μαλώνεις μόνος σου μ’ολόκληρη παρέα ας έχεις δίκιο-δύναμη θα ηττηθείς μοιραία. Την Κρώμνη όταν αλώνανε ορντού και Τραπεζούντα οι ξένοι καμαρώνανε ξεριζωμό θρηνούντα.  Τον Πόντο αφού τον έκλεψαν Πόντιους πια  δε θέλουν, διώχνουν  αυτούς που δούλεψαν κι’όλο το βιός τους παίρνουν. Βοήθεια  δίνει στην τουρκιά μ’άλλους κ’η Γερμανία, να μη σηκώσει τη γροθιά ο Τσάρος στην Τουρκία. Απρίλη του δεκαεπτά Ρώσοι μπαίνουν στον Πόντο, οι Πόντιοι πιστέψανε θα ησυχάσει ο τόπος. Έγινε επανάσταση στο Ρωσικό τον τόπο η νέα αυτή κατάσταση δεν ευνοεί τον Πόντο. Οι Πόντιοι σαν έμαθαν ο Τσάρος πως σκοτώθηκε το νέο αυτό σαν τη φωτιά στον Πόντο μας απλώθηκε. Στον Πόντο Ρώσοι ήρθανε, και μπολσεβίκοι φεύγουν, οι Τούρκοι είναι όλο χαρά ξανά τον Πόντο παίρνουν. Χρόνια παλιά περάσανε ήρθαν καινούργια τώρα αυτά οι παλιοί που τράβηξαν ξανατραβούν τα εγγόνια. Ο Ιεράρχης Χρύσανθος τον πόνο που τον νιώθει με τις ορθές κινήσεις του κόσμο πολύ θα σώσει. Ο πόλεμος ! ο πόλεμος ! να’ ναι καταραμένος, ειρήνης πάντα ο καιρός να είναι ευλογημένος. Όταν μωρά ορφάνευαν και χήρευαν κυράδες, τα κέρδη τους μεγάλωναν οι ξένοι μασκαράδες. Σκορπίσανε οι Πόντιοι στα άγρια βουνά, κυνηγημένοι απ’τον εχθρό σαν του Θεού…πουλιά. Τα ζώα κράζουν στο μαντρί, ουρλιάζουν τα σκυλιά μας, μαύρο σκοτάδι πένθιμο πλάκωσε τα χωριά μας. Αλί σ’εμάς και τρισαλί κόσμος στις στράτες βγαίνει μάνες με αγκαλιά παιδιά ο θάνατος τις παίρνει. Γίναν τα δάκρυα ποταμός απ’το πολύ το κλάμα, όταν μωράκια βύζαιναν την πεθαμένη μάνα. Παίρνουν τις στράτες τα μωρά δεν ξέρουν τι να κάνουν, όταν βρεθήκαν μοναχά το δρόμο τους το χάνουν. Οι τσέτες του τοπάλ Οσμάν άρπαξαν τα παιδάκια, τα "ελληνάκια" έγιναν γενίτσαροι – "τουρκάκια". Η Παναγιά  η Σουμελά από ψηλά κοιτούσε, ότι γινόταν χαμηλά Αυτή δε συγχωρούσε.  Η Τραπεζούντα όταν κλαίει κλαίει όλος ο τόπος,  η Παναγιά μοιρολογεί και σειέται ο Πόντος όλος. Της Παναγίας Σουμελά τα μάτια της δακρύσαν, Ματσούκα άλλο μη γελάς στο χώμα σου κυλήσαν. Το χόρτο εξηράθηκε ποτάμια εστερέψαν, η άμμος όλη χάθηκε οι πέτρες τ’αγριέψαν. Του Πόντιου τα βάσανα αρχή το τέλος κάνουν, σαν ξεκινά να εξιστορεί μερόνυχτα δε φτάνουν. Θεέ δώσε μας δύναμη τη μνήμη μας μη χάσουμε, κι’οι Πόντιοι όσα τράβηξαν ποτέ να μην ξεχάσουμε. Την πατρίδα όποιος χάνει η πληγή του δε θα γιάνει, καίγεται και μαραζώνει κ’η καρδιά του σιγολιώνει. Μισός ο κόσμος δυτικά φεύγουνε με τη βία κι’άλλοι μισοί ανατολικά πάνε για τη Ρωσία. Μέσ’στα βουνά περπάτησαν θάλασσες διασχίσαν, κρίμα ! αυτοί που εργάστηκαν τον τόπο τους αφήσαν. Ανατολικά που έφυγαν και πήγαν στη Ρωσία άλλα τόσα τραβήξανε απ’τη σκληρή εξουσία. Με κλάμα δάκρυα στεναγμούς κραυγές απελπισίας, γεμίσανε οι Έλληνες τους δρόμους της Ρωσίας. Τους Έλληνες που μάζεψαν τους στείλαν εξορία, τους είπαν…"παραθέριση" θα παν’ στη Σιβηρία. Παρά τα τόσα βάσανα αυτοί πάλι δουλεύουν, με θέατρα και γράμματα διδάσκουν - μασκαρεύουν. Μιλάνε την Ποντιακή παράδοση κρατάνε, και σε παρέες με ρακί το κέφι το σκορπάνε. Στα δυτικά που έφυγαν και ήρθαν στην Ελλάδα, μεσ’στο πετσί τους ένοιωσαν του κόσμου τη σκληράδα. Αυτούς στον Πόντο είχανε πρώτους νοικοκυραίους και στην Ελλάδα που ήρθανε τους έχουν τελευταίους. Όμως κανένας Πόντιος δεν έγινε ζητιάνος, με τη δουλειά και το μυαλό ξανάγινε μεγάλος. Ένας περήφανος  λαός που τη δουλειά αγαπάει δεν καταδέχεται  σκυφτός στη ζητιανιά να πάει. Δουλεύουν χτίστες, γεωργοί κι’άλλοι πάνε σχολείο, όλοι μαζί δοξάσανε " Πόντου το μεγαλείο ". Οι Τούρκοι δεν τους άφησαν το βιός τους για να φέρουν, με όπλα τους κυνήγησαν και την ψυχή να πάρουν. Μεσ’στην "μποχτσιά τους" έβαλαν νεράκι και φαγάκια, μπουκιά-μπουκιά ταΐσανε στην πείνα τα παιδάκια. Έφεραν με τα χέρια τους κανδήλες και εικόνες βιβλία και κειμήλια που ζούνε στους αιώνες. Μεσ’ στην ψυχή κουβάλησαν πατρίδα και θρησκεία, και στο μυαλό τους κράτησαν σοφία και ιστορία. Ο Πόντιος μοιάζει αητό που’χασε τα φωλιά του, κι’όταν γροικά τον εμπαιγμό καίνε τα σωθικά του. Αυτοί που παίζουν άσχημα είναι οι σύμμαχοί μας, πάντα, μαζί μας στη χαρά στον πόνο μοναχοί μας. Μαζί τρώμε και πίνουμε ιστορικές φιλίες, αφήνουν όμως τους γύρω μας και κάνουν αταξίες. Ακούστε οι απανταχού λαοί τα οικουμένης, λόγια ψυχής ενός λαού βαριά τραυματισμένης. Καρδιά ψυχή κομμάτιασαν οι Τούρκοι με μανία, μέρος γερό δεν άφησαν να κτίσουμε φιλία. Παρ’όλα αυτά ο Έλληνας με την καλή ψυχή του, τον Τούρκο φέρνει πλάι του με την υπογραφή του. Όμως ! πρέπει να ξέρουμε και όλοι πρέπει να ξέρουν "τα χειμωνιάτικα πουλιά την άνοιξη δε φέρνουν". Ας μάθουνε, τι κάνανε αυτών οι πατεράδες τον κόσμο μας, ρημάξανε, άμαχους, γέρους, κυράδες. Ας  χάσουν από πάνω τους αυτή την αμαρτία, και τότε για να κάνουμε πραγματική φιλία.                             Ο Μεσαρέτες